Grutto’s, kanoeten, drieteenstrandlopers, lepelaars en rotganzen laten zien waar ons gebruik van het agrarische landschap toe leidt. Ze vertellen veel over onze omgang met de Waddenzee en andere waterrijke gebieden. Daarom worden ze ook wel waakvogels genoemd. Met de uitkomsten van het project waakvogels worden publiek, overheden, natuurbeheerders en landbouworganisaties – lokaal maar ook internationaal – geïnformeerd over de manier waarop onze aarde verandert wat betreft klimaat en over de biotoopschade als gevolg van industrie, intensieve landbouw en niet weloverwogen natuurbeheer.

Onderzoekscentrum
Het project waakvogels wort geïnitieerd door onderzoekscentrum BirdEyes, van de Groningse hoogleraar trekvogelecologie Theunis Piersma. “We hebben inmiddels een lange traditie in het gebruik van kleurringen en zenders bij verschillende trekvogels”, vertelt Piersma. “Op die manier kunnen we individuele dieren in steeds meer detail volgen.” Daarnaast is er sinds enkele jaren een zendersysteem actief in de Waddenzee, waarmee vogels extreem nauwkeurig in ruimte en tijd kunnen worden gevolgd; van minuut tot minuut en van decimeter tot decimeter. Dit zogeheten WATLAS-systeem van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) maakt gebruik van meerdere antennes op het wad en minuscule zendertjes die gedurende een beperkte tijd op vogels geplakt zitten.

Ogen in het veld
De gedachte achter het project is dat waakvogels veel vertellen over de omgeving. Piersma: “Ze zijn letterlijk onze ogen in het veld. Via de zenders en de kleurringen leren we bijvoorbeeld of ze gebieden gaan mijden wanneer de omstandigheden verslechteren. Of andersom: we zouden ook kunnen zien of ze gebieden juist gaan gebruiken nadat wij daar dingen hebben veranderd.” Kortom met de feiten over hun reislustige leven en het verbinden van diverse gebieden in de wereld vertellen ze heel precies over de gevolgen van de intensieve landbouw, de achteruitgang van ecosystemen (zoals de Waddenzee) waarvan zij moeten leven, in samenhang met klimaatverandering.

Begrijpen en vergroten kennis
Binnen het project wordt ingezet op het beter begrijpen en vergroten van de kennis van de werking van herstelmaatregelen en ingrepen in het Waddengebied op de vogelpopulatie. De bestaande gegevens hebben vaak betrekking op aantallen vogels in het Waddengebied. Dit project wil daar verandering in brengen en biedt een helder inzicht in de resultaten van onder andere het reeds lopende IKW project Wij & Wadvogels.

Meerdere partijen
Het project Waakvogels is een initiatief van NIOZ, UvA, Sovon, It Fryske Gea en de RUG. Met de kennis die dit project oplevert is het in de toekomst beter mogelijk om herstel-, beheer- en inrichtingsmaatregelen effectiever en succesvoller in te zetten om zo bij te dragen aan een gezonde vogelstand in het Waddengebied. Daarnaast wordt met het project een eerste stap gezet naar een observatorium voor wereldwijde ecologische verandering.

Inmiddels heeft de Stuurgroep Waddenprovincies positief besloten over het project en kunnen de initiatiefnemers een officiële IKW-Waddenfonds subsidieaanvraag indienen bij het Waddenfonds.